მესხეთის ანარეკლი სვანურში

ანოტაცია

სტატიაში მოთხრობილია ისტორია სოფელ უშგულის მაცხოვ-რის ეკლესიაში დაცული ერთი ძვირფასი ხატისა, რომელიც მისთვის შეუწირავთ XII-XIII საუკუნეთა მიჯნაზე მოღვაწე ვინმე ვახტანგ წახანელისძისა და მის მეუღლეს – ხუაშაქს. ირკვევა, რომ ისინი მაღალ სოციალურ წრეს ეკუთვნოდნენ და, ალბათ, ცხოვრობდნენ სოფელ წახანში, მდინარე ოძრხეს ხეობაში. აკადემიკოს სერგი ჯიქიას ფუნდამენტურ სამტომეულში „გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი“ (1941: 11, 122; 1947: 9, 120; 1958: 165, 168-173, 496) ამ სოფლის შესახებ გარკვეული მსჯელობაა. მას ახსენებს მ. ბროსეც (1861: XXV). იგი დღესაც იმავე ადგილას მდებარეობს (შდრ. რ. თოფჩიშვილი, სვანეთი და სვანეთის მკვიდრნი, 2015: 59) და შედის თანამედროვე ადიგენის მუნიციპალიტეტში, ოღონდ „თურქ მესხებად“ თუ „კავკასიელ თურქებად“ მონათლულ და თავიანთი სამკვიდროდან 1944 წელს აყრილ ადგილობრივ მკვიდრთა (მაჰმადიან მესხთა) ნაცვლად ახლა იქ იმერლები ცხოვრობენ (მ. ბერიძე 2013: 185-194).
გამოკვლევის ავტორი ქართ. წახ- ზან. ჭოხ- / სვან. ჭეხ- < ჭახ ძირთა ფონემატური ანალიზის საფუძველზე ცდილობს, ერთმანეთს დაუკავშიროს სამი ქართული გვარი: წახ-ან-ელ-ის-ძე (მესხეთში), ჭოხ-ონ-ელ-ი-ძე (ისტორიულ სამეგრელოში) და ჭეხ-ან < ჭახ-ან (სვანეთში). ამ თვალსაზრისის დასადასტურებლად სტატიაში გაანალიზებულია არა მხოლოდ ანთროპონიმები, არამედ ტოპონიმებიც.